Plakje e shëndetshme dhe aktive

Në një kohë kur ndryshimet e shëndetit tonë janë të paparashikueshme, një gjë është e sigurt: popullsia në botë po plaket gjithnjë e më shpejtë dhe ky tranzicion demografik ndikon tek të gjitha aspektet e shoqërisë. Plakja e popullsisë në vete imponon një sërë problemesh kuantitative dhe kualitative shëndetësore, ekonomike dhe sociale.

Njerëzit në botë jetojnë më gjatë. Sot, për herë të parë në histori, një numër i madh i njerëzve kanë mundësi të jetojnë 60 e më shumë vjet. Deri në vitin 2050 pritet që popullata mbi 60 vjet të arrijë deri në 2 miliardë, për dallim nga viti 2016 kur ka qenë 900 milion. Rënia e shkallës së natalitetit dhe rritja e jetëgjatësisë e ndryshon pasqyrën demografike të vendeve në mbarë botën.

Raporti vjetor mbi plakjen dhe shëndetësinë jep një kornizë për aksion që kontribuon për nxitjen e një plakjeje të shëndetshme të ndërtuar rreth konceptit të ri të aftësive funksionale. Investimi ka përfitime sociale dhe ekonomike, si në raport me shëndetin dhe mirëqenien e personave të moshuar, ashtu edhe në mundësimin e inkuadrimit të tyre konstant në shoqëri.

Gjendja në Republikën e Maqedonisë

Në krijimin e pasqyrës së popullatës së moshuar nuk mungon edhe Republika e Maqedonisë. Edhe pse shtet i ri ajo tashmë e ka tejkaluar pragun demografik të moshës. Me 15% popullatë në moshë mbi 65 vjet, në Regjistrimin e popullsisë të vitit 2002, Republika e Maqedonisë e tejkalon koeficientin e popullatës së moshuar prej 12%.

Sa i përket strukturës së moshës, popullata në Maqedoni po plaket gjithnjë e më shumë. Në periudhën nga viti 2007 deri më vitin 2017, pjesëmarrja e popullatës së re (0-14 vjet) në numrin e përgjithshëm të popullsisë ka rënë nga 18.5 % në 16.5 %, ndërsa pjesëmarrja e popullatës së moshuar (65 e më shumë vjet) ka shënuar një rritje nga 11.4 % në 13.7 %. Në grupmoshën mbi 65 vjet vihet re një numër më i madh i femrave. Ndryshimet në strukturën e moshës të popullatës në Republikën e Maqedonisë reflektojnë në numrin e personave të vdekur në vendin tonë. Mosha mesatare e personave të vdekur të gjinisë femërore është 74.7 vjet, ndërsa tek ata të gjinisë mashkullore 70.3 vjet.

Parashikimet e Kombeve të Bashkuara janë se jetëgjatësia mesatare në Republikën e Maqedonisë do vazhdojë të rritet në mënyrë konstante dhe do jetë 74,9 vjet, ndërsa në vitin 2050 do arrijë deri në 79,5 vjet.

Burimi: Enti shtetëror i statistikës i Republikës së Maqedonisë

Sëmundjet më të shpeshta që prekin personat e moshuar

Sëmundje kardiovaskulare ( tensioni i lartë i gjakut, sëmundjet e zemrës, etj)
sëmundje të sistemit gastrointestinal
sëmundje të sistemit respirator
neoplazma
sëmundje të sistemit nervor dhe shqisor
sëmundje të sistemit muskulo-skeletor (osteoporoza, Parkinsoni..)
sëmundje të sistemit urogjenital
lëndime dhe helmime
sëmundje endokrine të metabolizmit (diabeti)
sëmundje reumatike
depresioni, pagjumësia

Të moshuarit më së shpeshti sëmuren nga më shumë sëmundje kronike joinfektive, si kardiomiopatia, sëmundjet ishemike të zemrës, sëmundja kronike obstruktive e mushkërive, fraktura të femurit, diabeti dhe kanceri i mushkërive dhe kanceri i gjirit tek gratë e që janë patologji më të shpeshta të cilat trajtohen në spital, thonë të dhënat për morbiditetin spitalor në Republikën e Maqedonisë për periudhën e kaluar.

Mortaliteti

Në Republikën e Maqedonisë kanë ndodhur ndryshime të rëndësishme në strukturën moshës të popullatës. Ndryshimet në strukturën moshës reflektojnë edhe në numrin e personave të vdekur në vendin tonë.

Shkalla (në 100000 banorë) e personave të vdekur sipas moshës, gjinisë dhe shkakut në Republikën e Maqedonisë në vitin 2017

Burimi:Enti shtetëror i statistikës

Përpunoi: Instituti i shëndetit publik i Republikës së Maqedonisë, Qendra për përpunim statistikor të të dhënave shëndetësore, publikim dhe edukim

Në numrin e përgjithshëm të vdekjeve në Republikën e Maqedonisë në vitin 2017 numri më i madh i të vdekurve bëjnë pjesë në grupmoshën mbi 65 vjet, me ç’rast si shkaktarë më të shpeshtë janë sëmundjet e sistemit të qarkullimit të gjakut, pastaj neoplazmat, sëmundjet endokrine, nutritive dhe metabolike, ndërsa në vendin e katërt janë rastet të cilat si shkaktarë të vdekjes kanë sëmundjet e sistemit të frymëmarrjes.

Rekomandime

Plakja e shëndetshme nënkupton krijim të mjediseve dhe mundësive që ju mundësojnë njerëzve të jenë dhe ta bëjnë atë që e kanë bërë gjatë jetës së tyre. Secili nga ne mund të bëjë jetë aktive dhe të gëzojë një pleqëri të shëndetshme nëse ndërmerren këto masa dhe aktivitete:

zbatim të hulumtimeve statistikore në lidhje me gjendjen shëndetësore dhe stilin e jetesës të kësaj grupmoshe në rrafsh kombëtar, që të mund të fitohen të dhëna të detajuara nga vetë personat e moshuar;
hapje të qendrave për pranim ditor dhe të përkohshëm të personave të moshuar;
përfshirje e personave të moshuar në planifikim, zbatim dhe vlerësim shoqëror të aktiviteteve lokale shëndetësore, sociale dhe rekreative;
krijimin e një pasqyre reale dhe pozitive për plakjen e shëndetshme nëpër medie dhe literaturë që do mundësojë eliminimin e stereotipeve negative;
promovim të vazhdueshëm të shëndetit tek personat e moshuar dhe edukim për efektet e dëmshme të pirjes së duhanit, alkoolit, ushqimit jo të shëndetshëm dhe promovim të aktivitetit fizik;
rritje të numrit të shtëpive për pleq në Republikën e Maqedonisë e që do jenë jashtë territorit të qytetit të Shkupit;
vendosje dhe respektim të standardeve përkatëse gjatë ofrimit të shërbimeve për personat e moshuar;
zhvillim i gjeriatrisë në Republikën e Maqedonisë, edukim dhe trajnim i ekipeve të cilat punojnë me këtë kategori të njerëzve;
informim i personave të moshuar dhe familjeve të tyre për të drejtat dhe shërbimet që mund t’i realizojnë personat e moshuar brenda sistemeve për mbrojtje;

Literatura e përdorur:

10 priorities towards a decade of healthy ageing, Available from: http://www.who.int/ageing/WHO-ALC-10-priorities.
Enti shtetëror i statistikës i Republikës së Maqedonisë. “Maqedonia në numra“,Shkup, 2016,faq 13.
Strategjia kombëtare për personat e moshuar 2010 –2020, Ministria e punës dje politikave sociale, qershor 2010
Ageing and health, Key facts, Available from: http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health

Përgatiti: Sektori për promovim, analizë dhe parandalim të sëmundjeve joinfektive